31 jaar Cantates in de Nieuwe Kerk
Het seizoen 2023-2024 is het eenendertigste jaar dat de serie Cantatediensten in de Nieuwe Kerk wordt georganiseerd.
Inmiddels hebben we talrijke werken uitgevoerd met een accent op Bach, maar zeker ook veel aandacht voor andere grootmeesters zoals Schütz, Schein, Buxtehude, Bruhns, Gabrieli, Monteverdi, Purcell, Rameau, Brahms. De lijst met uitgevoerde werken staat op onze website.
Dit seizoen wederom veel Bach met onder anderen zijn Magnificat, maar we maken ook een uitstapje naar de 20ste eeuw met de uitvoering van het Gloria van Poulenc in een versie voor twee piano’s.
De geprogrammeerde kerkmuziek is van topkwaliteit en met de kundige en enthousiaste inzet van alle betrokken musici, solisten en koorzangers hopen we op een prachtig kerkmuzikaal seizoen.
Wel staan de cantatediensten onder financiële druk: uw gift in de collecte, de donaties en bijdragen van de kerk zijn onze inkomstenbronnen. Willen wij de musici redelijk vergoeden dan is uw financiële steun onontbeerlijk. Zij zetten zich al jaren met groot enthousiasme en professionaliteit in.
Daarom vragen wij een bijdrage van minimaal € 10,- in de collecte die bij de uitgang van elke cantatedienst wordt gehouden of via een Tikkie, afgedrukt in de liturgie.
Daarnaast kunt u zich aanmelden als donateur door overmaking van ten minste € 25,- op banknummer NL67INGB0009444965 t.n.v. Commissie Cantates in de Nieuwe Kerk.
De eerstvolgende cantatedienst is op zondag 3 december om 17.00 uur.
Uitgevoerd wordt Magnificat (BWV 243, J.S. Bach).
Uitvoerenden zijn Cantate Consort, barokorkest en solisten o.l.v. Jelte Hulzebos.
Solisten:
Tanja Obalski- sopraan
Agnes van Laar-sopraan
David van Laar-altus
Mattijs Hoogendijk-tenor
Jitze van der Land-bas
Orkest:
Helmut Riebl – viool I
Laura Bruggen – viool I
Elisabeth IngenHousz – viool I
Saron Houben – viool II
Nino Natroshvili – viool II
Stijn Schmeddes – viool II
Rachael Yates – altviool
Jan Willem Vis – altviool
Vincent van Ballengooijen – hobo
Waldemar Bomba – hobo
Els Hermanides – traverso
Susanne Gersch – traverso
Bruno Fernandes – tromba
Will Wroth – tromba
Graham Nicholson – tromba
Jarick Bruinsma – pauken
Rianne Helmus – fagot
Mathilde van Wijnen – cello
Hendrik Jan Wolfert – violone
Pieter Pilon – orgel
Voorganger: ds. Ruth Peetoom
Organist: Mannes Hofsink
Toelichting op het uit te voeren werk:
Het Magnificat, de Lofzang van Maria (Lucas 1: 47-55), heeft Bach 300 jaar geleden in Leipzig getoonzet. Het werd een grootschalig en complex werk, bestaande uit twaalf delen en vier kerstkoralen, de zogenaamde ‘Einlagen’. De koralen klonken in de Thomaskirche vanaf de oostelijke galerij en het Magnificat zelf vanaf de westelijke galerij. De bezetting bestaat uit vijfstemmig koor, vijf solisten, een royale strijkersgroep, 2 hobo’s, 2 blokfluiten, 3 trompetten, pauken en een continuo van orgel, cello, violone en fagot.
Bach schreef het Magnificat in 1723 voor de Vesper van de eerste Kerstdag. Het was zijn eerste jaar dat hij in Leipzig werkzaam was, een jaar waarin hij zeer productief was, vanaf februari tot de eerste kerstdag had hij al ruim dertig cantates gecomponeerd! In de betrekkelijke rust van de adventstijd had Bach wat meer tijd om een aantal werken voor kerst te componeren.
Zo fêteerde hij de kerkgangers op de eerste kerstdag van 1723 op de cantate ‘Christen ätzet diesen Tag’ en het Sanctus in D dat hij later in de zgn. Hohe Messe opnam. Tijdens de Vesper klonk vervolgens het Magnificat met als ‘Einlagen’ de voor deze dienst toegevoegde kerstkoralen. Dit alles werd die dag zowel in de Thomaskirche als in de Nicolaikirche uitgevoerd.
De versie die we vandaag uit voeren is een bewerking die Bach tussen 1728 en 1731 samenstelde. In de wetenschap dat hij een meesterwerk had gecomponeerd wilde hij de uitvoeringsmogelijkheden vergroten, zodat het in principe in elke Vesper kon worden uitgevoerd. Hij wijzigde de partituur en verwijderde de ‘Einlagen’. Hij verlaagde de toonsoort en paste de instrumentatie aan door onder meer de blokfluiten in te wisselen voor traverso’s.
Dat Bach voor de Latijnse tekst koos lijkt misschien verwonderlijk omdat men in de Lutherse kerk bij voorkeur de volkstaal voerde, maar op hoogtijdagen werd er regelmatig in het Latijn gezongen. Interessant is het samenkomen van de Latijnse en de Duitse traditie: in het ‘suscepit Israel’ spelen de hobo’s de cantus firmus van het Lutherlied ‘Meine Seele erhebet den Herrn’, de Duitse versie van het Magnificat.
Het monumentale werk blijft ondanks het royale karakter gecomprimeerd door korte tekstgedeelten die in muzikaal heldere thema’s zijn gevat op basis van muzikaal-retorische principes. Een voorbeeld is de sopraanaria ‘quia respexit humilitatem’ waarin de nederigheid van een dienares wordt uitgebeeld door een dalende figuur in de sopraan- en de hobo d’amore-partij. Dit deel mondt uit in het ‘omnes generationes’ waar het koor op alle (omnes) trappen van de toonladder een inzet heeft.
Het ‘fecit potentiam’ wordt verklankt door gebeitelde homofone passages en Bach illustreert vervolgens het woord ‘dispersit’ (verstrooien) door middel van achtste noten die elkaar snel opvolgen in alle stemmen.
De tekst van de tenoraria ‘deposuit potentes de sede’ wordt zeer realistisch uitgebeeld door toepassing van een pittige ritmiek en een dwingende basfiguur. Op het woord ‘exaltavit’ (verhogen) stijgt de melodische lijn om op ‘humiles’ (eenvoudigen) af te dalen.
In de altaria ‘esurientes’ bewegen de beide traverso’s zich parallel rond de zangstem om op het woord ‘inanes’ (leeg) te zwijgen.
Het ‘suscepit Israel’ is opgezet als een koraalbewerking. De beide sopranen en de alt zingen een complex lijnenspel met een overvloed aan imitaties terwijl de beide hobo’s in lange notenwaarden de melodie spelen van het koraal ‘Meine Seele erhebt den Herrn’.
De koorfuga ‘sicut locutus est’ contrasteert met de omringende delen door zijn strakke archaïsche stijl. Opvallend is de onderbreking van de fugatische opzet wanneer op het woord ‘Abraham’ akkoorden klinken. De schier eindeloze herhaling van het ‘semini eius in saecula’ verwijst naar het nageslacht in eeuwigheid.
In het Gloria wisselen akkoordblokken en triolen-passages elkaar af, waardoor het sterk doet denken aan het Sanctus uit de Hohe Messe.
In het slot van de Doxologie ‘zoals het was in het begin nu en immer’ horen we letterlijk dezelfde toonzetting als in het begin van het Magnificat als duidelijke onderstreping van Maria’s woorden.
Jelte Hulzebos
– – –
Enige informatie over de dirigent, het koor, de solisten en de organist.
Jelte Hulzebos studeerde orgel en klavecimbel aan het conservatorium te Groningen bij Wim van Beek en Jacques Ogg.
Hij behaalde voor orgel het Einddiploma Solospel ‘Cum Laude’ en zijn klavecimbelstudie sloot hij af met het behalen van het diploma Uitvoerend Musicus.
Hij verwierf het diploma Bachelor of Music voor orkestdirectie aan de Hogeschool voor de Kunsten Constantijn Huygens en het diploma voortgezette studie orkestdirectie aan de Messiaenacademie, beide bij Tilo Lehmann.
Als organist van de Nieuwe Kerk te Groningen is hij sinds 1987 een van de vaste bespelers van het Timpe orgel uit 1831. Tussen 1990 en 2019 gaf hij leiding aan de Cantorij van de Nieuwe Kerk.
Sinds 1992 speelt hij een belangrijke rol in de organisatie en uitvoering van de maandelijkse cantatediensten in deze kerk. Daar voerde hij talrijke werken uit de 17de en 18de eeuw uit, waaronder talrijke Bach-cantates, de Hohe Messe, de Johannes-Passion, het Weihnachtsoratorium en werken van Buxtehude, Bruhns, Carissimi, Schütz, Brahms en meer.
Jelte Hulzebos is dirigent van het Cantate Consort, het koor dat de cantatediensten muzikaal invulling geeft. Hij is medeoprichter en leider van het Noordelijk Barokensemble, www.noordelijkbarokensemble.nl
Naast zijn concerterende activiteiten als organist, klavecinist en dirigent doceert hij in dezelfde vakgebieden.
Orgelopnamen verschenen op zijn eigen cd label Cambiata Records waaronder de veel geprezen cd, Scheidemann, Sweelinck, Tunder en Bach in de Martinikerk te Groningen.
Website: www.jeltehulzebos.nl
Het Cantate Consort is in 1992 opgericht ten behoeve van de cantatediensten die maandelijks in de Nieuwe Kerk in Groningen worden gehouden. Sinds de oprichting staat het onder leiding van Jelte Hulzebos. Het verleent jaarlijks een zestal malen medewerking aan deze diensten, waarin geestelijke muziek in een liturgische context wordt uitgevoerd – vaak cantates van Bach, maar ook werken uit de vroege Duitse barok (Schütz, Schein, Bruhns, Buxtehude), hun Italiaanse voorgangers (Gabrieli, Monteverdi) en muziek uit de renaissance (Byrd, Orlando di Lasso, Palestrina). Zangers uit verschillende koren en ensembles uit Groningen worden per project uitgenodigd om in het Cantate Consort te zingen.
Tanja Obalski (sopraan) studeerde aanvankelijk dwarsfluit aan de Hochschule für Musik und Theater in Hamburg; daarna solozang aan het Conservatorium van Amsterdam bij Margreet Honig en Howard Crook. Tanja Obalski specialiseerde zich vervolgens in Amsterdam in historische uitvoeringspraktijk en barokzang en rondde in 2003 haar studie succesvol af.
Zij volgde verder masterclasses van o.a. Jill Feldman en Emma Kirkby.
In 2005 was zij laureate bij het Concours International de Chant Baroque de Chimay en in 2007 finaliste van het oratoriumconcours “Nederlandse Vocalisten Presentatie”.
Als soliste is zij te horen in oratoria, cantates en kamermuziekconcerten zowel in Nederland als daarbuiten. Zij werkte solistisch mee aan CD’s van o.a. de Rheinische Kantorei o.l.v. Hermann Max en Combattimento en aan diverse radio-opnames met het Groot Omroepkoor.
Tanja is ook een veelgevraagd ensemble- en koorzangeres. In het verleden zong zij veelvuldig bij o.a. De Nederlandse Bachvereniging (o.l.v. Jos van Veldhoven), Cappella Amsterdam en Collegium Vocale Gent (o.l.v. Philippe Herreweghe). Op dit moment is zij op diverse podia te horen met o.a. het Nederlands Kamerkoor, het Amsterdam Baroque Choir (o.l.v. Ton Koopman) en het Groot Omroepkoor.
Agnes van Laar (sopraan) treedt al sinds de beginjaren van haar studie veelvuldig op als vocaal solist. Zo was Agnes onlangs live vanuit het Muziekgebouw aan ’t IJ te horen op NPO Radio 4 (werken van Monteverdi en Gesualdo) o.l.v. Klaas Stok. Ook soleerde Agnes met Het Gelders Orkest o.l.v. Joop Schets (Mendelssohn-Elias), met Consensus Vocalis en het Parnassaus Ensemble o.l.v. Klaas Stok (o.a. Bach-Magnificat) met het Noord Nederlands Orkest o.l.v. Geert- Jan van Beijeren Bergen en Henegouwen (Bach-Magnificat), met Florilegium Musicum (Bach-Osteroratorium), met The Northern Consort (o.a. Bach- Gloria in excelsis Deo) en het Luthers Bach Ensemble (o.a. Bach- Matthäus Passion). Ook werd Agnes in 2017 door sopraan Johanette Zomer en dirigent Béni Csillag uit een groot aantal sopranen geselecteerd voor de Matthäus Passion (i.s.m. het Orkest van het Oosten en o.l.v. Béni Csillag).Op het Grachtenfestival in Amsterdam, in een voorstelling met hoogtepunten uit de operageschiedenis, nam Agnes de rol van de Gravin (Mozart, Le Nozze) en van Frau Reich (Nicolai, Fallstaff) op zich.Als koorzanger zong Agnes bij Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki en tourde zij mee met de gehele Europa tour 2018.
Agnes startte haar vocale ontwikkeling bij Karin van der Poel aan het Utrechts Conservatorium. Zij vervolgde haar studie bij Hanneke de Wit aan het Prins Claus Conservatorium, waar ze in juni 2017 haar Bachelor afsloot. Op dit moment zet Agnes haar studie voort bij Sasja Hunnego aan het Conservatorium van Amsterdam.
Agnes ontving masterclasses van o.a. Margreet Honig, Ira Siff, Charlotte Margiono, Nico van der Meel, Anna Murray,en Paul Triepels (ademcoach). Op het gebied van opera werd zij gecoacht door Floris Visser, Elsina Jansen en David Prins.
David van Laar (altus). Tijdens zijn studie orgel bij Theo Jellema ontdekte de jonge altus David van Laar zijn altstem en zijn liefde voor zingen. Kort daarop startte hij in 2013 zijn studie zang bij Hanneke de Wit aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. In juni 2017 sloot hij zijn bachelor cum laude af. Tijdens zijn studie volgde David ook lessen bij Maarten Engeltjes en bij Michael Chance aan het Koninklijk Conservatorium in den Haag, waarvoor hem door het Prins Claus Conservatorium een beurs werd toegekend. Masterclasses ontving hij van onder anderen Margreet Honig, Nico van der Meel, Marcel Boone, Paul Triepels en Elsina Jansen. Afgelopen december was David altsolist bij het live uitgezonden NPO Radio 4 Kerstconcert onder leiding van Klaas Stok, met het Radio Filharmonisch Orkest en Consensus Vocalis.
Mattijs Hoogendijk (tenor) begon zijn zangstudie bij Riekje Bakker en Felix Schoonenboom aan het conservatorium in Zwolle. Hij studeerde cum laude af met het programma Dichterliebe van Robert Schumann en de rol van Tamino uit Mozart’s Zauberflöte.Met zijn soepele stem, lyrische geluid en gemakkelijke hoogte heeft Mattijs zich ontwikkeld tot een veelzijdig zanger met een breed repertoire.Mattijs is een veelgevraagd oratorium- en concertzanger. Zo zong hij Die sieben letzte Worte (Schütz) en Membra Jesu Nostri (Buxtehude) o.l.v. Jos van Veldhoven. De Passionen van Bach, Messiah van Händel, het Mozart Requiem en Rossini’s Petite Messe Solennelle behoren tot regelmatig terugkerend repertoire. Mattijs werkt regelmatig mee aan concerten en cd-opnames van professionele ensembles binnen- en buitenland. Hij is freelancer bij Cappella Amsterdam en het Nederlands Kamerkoor en deed projecten met Ton Koopman, Masaaki Suzuki en Vox Luminis.
Bariton Jitze van der Land begon zijn zangcarrière op jonge leeftijd in verschillende koren, waaronder het Roder Jongenskoor en Vocaal ensemble The Gents, met wie hij vele concerten in binnen-en buitenland verzorgde. Jitze speelde onder andere de rol van Shoe-salesman in Argento’s Postcard from Morocco en de rol van Edwin in Krenek’s What price confidence? met de Dutch National Opera Academy, de graaf in Mozarts Le nozze di Figaro en delen van Mozarts Die Zauberflöte als Papageno, op het Prins Claus Conservatorium. Daarnaast was hij solist bij verschillende oratoria, waaronder Fauré’s Requiem, Bach’s Johannes Passion, Saint-Saëns’ Oratorio de Noël, Haydn’s Stabat mater en de Nelsonmis, Mozart’s Requiem, Duruflé’s Requiem en gaf hij verscheidene radio-optredens op NPO Klassiek. Jitze voltooide zijn bachelor in 2022 bij Hanneke de Wit (Cum laude) aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Momenteel volgt hij de master bij Henk Neven aan het Codarts in Rotterdam. Jitze nam actief deel in masterclasses van onder andere Margreet Honig, Miranda van Kralingen, Pieter Jan Belder, Elsina Jansen, Paul McNamara en Nico van der Meel. Hij werkte eerder samen met dirigenten als Peter Dijkstra, Stephan Asbury en Krista Audere.
Mannes Hofsink (*1981) is als cantor-organist verbonden aan de Nieuwe Kerk te Groningen. Daarnaast is hij stadsbeiaardier van Meppel, dirigent van koorvereniging Wijker Kunst en pianist van het Meppeler Mannenkoor. Ook heeft hij een concert- en lespraktijk.
Mannes studeerde orgel 1e fase en kerkmuziek bij Gijs van Schoonhoven aan de Saxion Hogeschool te Enschede, afdeling conservatorium. Orgel 2e fase studeerde hij aan de Messiaen Academie bij Cor Ardesch en eveneens bij Gijs van Schoonhoven, koordirectie aan het Prins Claus Conservatorium te Groningen bij Louis Buskens en beiaard (Bachelor en Proficient of Carillon) aan het Carillon Instituut Nederland bij Boudewijn Zwart. Geruime jaren coachte organist Toon Hagen hem op het gebied van improvisatie en interpretatie. Ook nam hij deel aan enkele studieweekenden van de Leadership Academy Conductors. Momenteel volgt hij incidenteel improvisatielessen bij organist Hayo Boerema. Voor meer informatie kijk op manneshofsink.nl
– – –
Toegang gratis, collecte bij de uitgang
– – – – –
Het volledige programma van het seizoen 2023 – 2024 kunt u vinden onder het kopje Cantatediensten.
– – – – –
De cantatedienst van 5 februari 2023 was een echte jubileumdienst!
Koor, 24-koppig orkest en de 4 solisten gaven onder leiding van Jelte Hulzebos een geweldige uitvoering van dat prachtige werk van Bach, de Hohe Messe (BWV 232).
Er waren 420 (!) bezoekers en dat geeft een mooie volle kerk (zie ook de foto’s hieronder, zoals gemaakt door Stef Tuinstra).
De bezoekers gaven ons ook een cadeau, de opbrengst van de collecte, inclusief bankoverschrijvingen en de Tikkies bedroeg maar liefst ca € 5.500,- !! Dank, veel dank daarvoor.
Het is duidelijk dat we in die 30 jaar in onze Nieuwe Kerk op één lijn zijn gaan staan met de cantatediensten in kerken als de Geertekerk (Utrecht), Kloosterkerk (Den Haag) en Westerkerk (Amsterdam).
– – –
Het volledige programma voor 2022 – 2023 vindt u onder het kopje Cantatediensten
– – –
De cantatediensten staan wel onder financiële druk: uw gift in de collecte, de donaties en bijdragen van de kerk zijn onze inkomstenbronnen. Willen wij de musici redelijk vergoeden dan is uw financiële steun onontbeerlijk. Zij zetten zich al jaren met groot enthousiasme en kundigheid in.
Daarom vragen wij een bijdrage van minimaal € 10,- in de collecte die bij de uitgang van elke cantatedienst wordt gehouden, of via een Tikkie afgedrukt in de liturgie. Maar voor dit jubileumjaar zou een bijdrage van € 15,- niet misstaan.
Daarnaast kunt u zich aanmelden als donateur door overmaking van ten minste € 25,- op banknummer NL67INGB0009444965 t.n.v. Commissie Cantates in de Nieuwe Kerk.
PS: de Commissie Cantates in de Nieuwe Kerk is een ANBI instelling, omdat zij (in die zin) valt onder de Protestantse Gemeente Groningen (PGG). U kunt daarom eventuele giften aan de Commissie bij de aangifte Inkomstenbelasting opgeven. U moet dan ook melding maken van de ANBI instelling, en dat is bij giften aan de Cantatediensten dus de PGG.
– – –